ورزش، دشمن بیماری دیابت؛ نقش فعالیت بدنی در کنترل و پیشگیری از دیابت

به گزارش صبح فوتبالی :

 ایمنا، دیابت یکی از شایع‌ترین اختلالات متابولیک در جهان است که با افزایش سطح قند خون به دلیل نقص در تولید یا عملکرد انسولین مشخص می‌شود. این بیماری به دو نوع دیابت نوع یک، که در آن پانکراس قادر به تولید انسولین کافی نیست و دیابت نوع دو که در آن سلول‌ها به انسولین حساسیت کمتری دارند و عملکرد آن کاهش پیدا می‌کند تقسیم می‌شود.

دیابت موجب افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته، نارسایی کلیه و اختلالات بینایی می‌شود و کیفیت زندگی افراد را نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین راهکارهای غیر دارویی برای کنترل و پیشگیری از عوارض دیابت، ورزش و فعالیت بدنی منظم است. مطالعات نشان داده‌اند که ورزش می‌تواند نقش مؤثری در بهبود کنترل قند خون، افزایش حساسیت به انسولین، کاهش وزن و بهبود سلامت قلب و عروق داشته باشد. همچنین ورزش موجب کاهش استرس و بهبود سلامت روانی بیماران دیابتی می‌شود که خود عامل مهمی در مدیریت بیماری است.

فعالیت بدنی منظم شامل انواع ورزش‌ها همچون ورزش‌های هوازی، تمرینات مقاومتی و تمرینات انعطافی است که هر یک اثرات متفاوت و مکملی بر سلامت بیماران دیابتی دارند. ورزش‌های هوازی همچون پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری و شنا موجب افزایش مصرف گلوکز توسط عضلات و کاهش قند خون می‌شوند.

همچنین تمرینات مقاومتی همچون وزنه‌برداری یا تمرینات با مقاومت بدن، به افزایش توده عضلانی و بهبود متابولیسم گلوکز کمک می‌کنند. تمرینات انعطافی و کششی نیز با بهبود انعطاف پذیری و کاهش ریسک آسیب‌های فیزیکی کیفیت زندگی بیماران را افزایش می‌دهند.

فواید ورزش برای دیابت

یکی از مکانیسم‌های کلیدی اثر ورزش بر دیابت، افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین است. در شرایط دیابت نوع دو سلول‌های بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شوند و در نتیجه قند خون به طور غیر طبیعی افزایش پیدا می‌کند. ورزش موجب فعال شدن مسیرهای سیگنال‌دهی سلولی و افزایش تعداد گیرنده‌های انسولین روی سلول‌ها می‌شود. این فرآیند موجب می‌شود گلوکز بهتر وارد سلول‌ها شده و سطح قند خون کاهش پیدا کند. همچنین ورزش می‌تواند فعالیت آنزیم‌های مؤثر در سوخت و ساز گلوکز را افزایش دهد و متابولیسم کربوهیدرات‌ها را بهبود ببخشد.

ورزش نقش مهمی در کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی در بیماران دیابتی دارد. دیابت به طور طبیعی ریسک بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد، اما فعالیت بدنی منظم موجب کاهش فشار خون، کاهش چربی‌های خون و بهبود عملکرد عروق می‌شود. تمرینات هوازی می‌توانند با افزایش ظرفیت قلبی و بهبود جریان خون محیطی از بروز عوارض قلبی پیشگیری کنند. تمرینات مقاومتی نیز با افزایش توده عضلانی و کاهش چربی بدن، به کنترل فشار خون و لیپیدها کمک می‌کنند.

یکی دیگر از اثرات مهم ورزش، کمک به مدیریت وزن است. اضافه وزن و چاقی یکی از عوامل اصلی ایجاد و تشدید دیابت نوع دو محسوب می‌شوند. فعالیت بدنی منظم با افزایش مصرف انرژی و سوخت چربی‌ها موجب کاهش وزن و بهبود نسبت چربی به عضله می‌شود. این تغییرات نه تنها حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهند، بلکه سطح التهاب بدن را کاهش داده و خطر ابتلاء به بیماری‌های مزمن مرتبط با دیابت را کاهش می‌دهد.

ورزش همچنین اثرات مثبتی بر سلامت روانی بیماران دیابتی دارد. زندگی با دیابت ممکن است موجب اضطراب، افسردگی و استرس مزمن شود که خود می‌تواند کنترل قند خون را دشوار کند. مطالعات نشان داده‌اند که ورزش با تحریک تولید هورمون‌های شادی‌بخش همچون اندورفین و سروتونین، کاهش اضطراب و بهبود خلق و خو کیفیت زندگی بیماران دیابتی را بهبود می‌بخشد.

حتی فعالیت‌های گروهی یا ورزش‌های دسته‌جمعی می‌توانند به تقویت روابط اجتماعی و کاهش احساس انزوا کمک کنند، که این نیز به طور غیرمستقیم کنترل بیماری را تسهیل می‌کند.اثر ورزش بر کنترل قند خون پس از غذا نیز قابل توجه است. فعالیت بدنی بعد از وعده‌های غذایی موجب افزایش مصرف گلوکز توسط عضلات و کاهش پیک قند خون می‌شود. این موضوع به ویژه در افراد مبتلا به دیابت نوع دو اهمیت دارد، زیرا کاهش نوسانات قند خون خطر بروز عوارض طولانی مدت را کاهش می‌دهد. برنامه‌های تمرینی منظم که شامل ورزش بعد از غذا هستند می‌توانند به ثابت شدن سطح گلوکز خون و کاهش نیاز به داروهای خوراکی یا انسولین کمک کنند.

از دیدگاه پیشگیری ورزش منظم می‌تواند از بروز دیابت نوع دو در افراد مستعد جلوگیری کند. تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که سطح فعالیت بدنی بالایی دارند حتی در صورت اضافه وزن، ریسک کمتری برای ابتلاء به دیابت دارند. این اثر پیشگیری‌کننده به دلیل بهبود حساسیت به انسولین، کاهش چربی شکمی و بهبود عملکرد متابولیک بدن است. همچنین ورزش می‌تواند با کاهش التهاب مزمن و بهبود عملکرد سلول‌های پانکراس تولید انسولین را حمایت کند.

در کنار مزایای فیزیولوژیکی، ورزش برای دیابت هزینه‌های درمانی را نیز کاهش می‌دهد. کنترل بهتر قند خون و پیشگیری از عوارض مزمن موجب کاهش نیاز به دارو، کاهش بستری شدن در بیمارستان و کاهش هزینه‌های مراقبت‌های پزشکی می‌شود. این موضوع اهمیت اقتصادی ورزش را به عنوان یک ابزار مؤثر در مدیریت بیماری نشان می‌دهد.

از سوی دیگر نوع، شدت و مدت زمان فعالیت بدنی باید بر اساس وضعیت فرد و نوع دیابت تنظیم شود. به عنوان نمونه بیماران مبتلا به دیابت نوع یک ممکن است نیاز به کنترل دقیق قند خون قبل و بعد از ورزش داشته باشند تا از بروز هیپوگلیسمی جلوگیری کنند. همچنین، افراد مسن یا دارای بیماری‌های قلبی باید تحت نظر پزشک برنامه ورزشی خود را شروع کنند. مشاوره با متخصص ورزش درمانی یا فیزیوتراپیست می‌تواند در طراحی برنامه‌ای ایمن و مؤثر کمک‌کننده باشد.

بهترین ورزش‌ها برای دیابت

پیاده‌روی

افزایش مصرف گلوکز توسط عضلات، بهبود حساسیت به انسولین، کاهش وزن و استرس نمونه‌هایی از فواید پیاده‌روی برای افراد مبتلا به دیابت است.

تای‌چی

در ورزش تای چی یک سری تمرینات و حرکات آرام و نرم را یاد می‌گیرید. این حرکات به آرامش بدن و ذهن کمک می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند، مبتلایان دیابتی که در جلسات تای چی شرکت می‌کنند خیلی راحت‌تر می‌توانند قند خونشان را کنترل کنند. همچنین این گروه عنوان می‌کنند سلامت روانشان در حال بهبود یافتن است، در طول روز انرژی بیشتری دارند و همیشه بانشاط هستند.

یوگا

حرکات یوگا می‌تواند به افزایش قدرت و تعادل بدن کمک کند. همچنین این ورزش انعطاف‌پذیری را افزایش می‌دهد. افرادی که مبتلا به دیابت هستند می‌توانند با انجام حرکات یوگا خیلی راحت‌تر قند خون خود را کنترل کنند. این ورزش به‌ویژه به کسانی توصیه می‌شود که مبتلا به دیابت نوع مزمن هستند. یوگا ضمن افزایش تندرستی و بهبود توده عضلانی، به افزایش سلامت روان نیز کمک می‌کند.

شنا

برخی از متخصصین به افراد دیابتی توصیه می‌کنند، ورزش شنا را امتحان کنند. ورزش شنا هیچ فشاری به مفاصل وارد نمی‌کند و سبب ریلکس شدن عضلات می‌شود. جالب است بدانید که این ورزش سطح کلسترول بد خون را کاهش می‌دهد و به کنترل قند خون کمک می‌کند. مبتلایان به دیابت می‌توانند در هفته سه بار به مدت حداقل ۱۰ دقیقه شنا کنند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.

نکات مهم برای بیماران دیابتی هنگام ورزش

قبل و بعد از ورزش قند خون را کنترل کنید، به‌ویژه اگر انسولین یا داروی کاهنده قند مصرف می‌کنید. کفش مناسب برای جلوگیری از آسیب‌های پا استفاده کنید. آب کافی بنوشید و از ورزش در شرایط بسیار گرم یا سرد شدید خودداری کنید. شدت ورزش را با توجه به توان بدنی و وضعیت قلبی و عروقی تنظیم کنید و در نهایت بهترین نتیجه وقتی حاصل می‌شود که ورزش با رژیم غذایی سالم و دارو درمانی ترکیب شود.